وقتی مدیرعامل یک شرکت بزرگ فناوری مستقر در سانفرانسیسکو با مدیران مشتریان خود از فهرست Fortune 500 می‌نشیند، اغلب پیام مشابهی می‌شنود: «آن‌ها کلافه و ناامید هستند. می‌گویند: 'نمی‌دانم چرا این‌قدر طول می‌کشد. من برای این کار پول خرج کرده‌ام. اما اتفاق نمی‌افتد.'»
برای بسیاری از شرکت‌ها، هیجان اولیه نسبت به وعده‌های هوش مصنوعی مولد (generative AI) جای خود را به کلافگی از دشواری استفاده مولد از این فناوری داده است. طبق داده‌های S&P Global، ارائه‌دهنده داده، سهم شرکت‌هایی که اکثر پروژه‌های آزمایشی هوش مصنوعی مولد خود را کنار می‌گذارند به ۴۲ درصد رسیده که نسبت به ۱۷ درصد سال گذشته افزایش یافته است. مدیرعامل Klarna، ارائه‌دهنده سوئدی خدمات «الان بخر، بعداً پرداخت کن»، اخیراً اذعان کرد که در استفاده از این فناوری برای کاهش شدید مشاغل خدمات مشتری زیاده‌روی کرده و اکنون در حال استخدام مجدد انسان برای این نقش‌ها است.
مصرف‌کنندگان، به نوبه خود، همچنان با شور و شوق هوش مصنوعی مولد را پذیرفته‌اند. سم آلتمن (Sam Altman)، مدیرعامل OpenAI، اخیراً گفت که ربات ChatGPT آن در هفته توسط حدود ۸۰۰ میلیون نفر استفاده می‌شود که دو برابر تعداد آن در فوریه است. برخی از آن‌ها در حال حاضر به طور منظم در محل کار از این فناوری استفاده می‌کنند. با این حال، پتانسیل دگرگون‌کننده هوش مصنوعی مولد تنها زمانی محقق می‌شود که بخش گسترده‌ای از شرکت‌ها به طور سیستماتیک آن را در محصولات و عملیات خود جاسازی کنند. جان لاولاک (John Lovelock) از گارتنر (Gartner) می‌گوید در مواجهه با پیشرفت کند، بسیاری از مدیران در حال سقوط به "دره‌ی توهم‌زدگی" هستند؛ او به این مرحله در چرخه هیجان (hype cycle) معروف این شرکت مشاوره اشاره می‌کند که پس از سرخوشی ایجاد شده توسط یک فناوری جدید فرا می‌رسد.
این برای به اصطلاح هایپراسکیلرها (hyperscalers) – آلفابت (Alphabet)، آمازون (Amazon)، مایکروسافت (Microsoft) و متا (Meta) – که همچنان مبالغ هنگفتی را برای ساخت زیرساخت‌های پایه هوش مصنوعی صرف می‌کنند، مشکلی ایجاد می‌کند. به گفته پیر فراگو (Pierre Ferragu) از New Street Research، هزینه‌های سرمایه‌ای ترکیبی آن‌ها قرار است از ۱۲ درصد درآمدها در یک دهه پیش به ۲۸ درصد در سال جاری افزایش یابد. آیا آن‌ها قادر خواهند بود بازدهی کافی برای توجیه این ولخرجی ایجاد کنند؟
شرکت‌ها به دلایل زیادی در استفاده از هوش مصنوعی مولد با مشکل مواجه هستند. مخازن داده‌ی آن‌ها اغلب جدا شده و در سیستم‌های منسوخ IT گرفتار شده‌اند. بسیاری در استخدام استعدادهای فنی مورد نیاز مشکل دارند. و هرچند که پتانسیل زیادی در این فناوری می‌بینند، مدیران می‌دانند که باید از برندهای خود محافظت کنند، به این معنی که باید ریسک خطای مخرب یک ربات یا قرار گرفتن در معرض نقض حریم خصوصی یا نشت داده‌ها را به حداقل برسانند.
در همین حال، غول‌های فناوری همچنان پتانسیل هوش مصنوعی را تبلیغ می‌کنند. این تبلیغات در کنفرانس‌های سالانه توسعه‌دهندگان مایکروسافت و گوگل (Alphabet) این هفته به طور کامل به نمایش گذاشته شد. ساتیا نادلا (Satya Nadella) و ساندار پیچای (Sundar Pichai)، مدیران عامل مربوطه آن‌ها، با هیجان در مورد یک "تغییر پلتفرم" و ظهور یک "وب عامل‌گرا" (agentic web) صحبت کردند که توسط عوامل هوش مصنوعی نیمه‌خودمختار که به نمایندگی از اربابان انسانی خود با یکدیگر تعامل دارند، پر شده است.
این دو مدیرعامل فناوری برجسته کردند که مدل‌های هوش مصنوعی چگونه در حال بهتر، سریع‌تر، ارزان‌تر و در دسترس‌تر شدن هستند. در یک مقطع، ایلان ماسک (Elon Musk) از طریق لینک ویدیویی به جمعیت مایکروسافت اعلام کرد که xAI، آزمایشگاه هوش مصنوعی او، مدل‌های Grok خود را در سرویس ابری آژور مایکروسافت در دسترس قرار خواهد داد (اندکی پس از اینکه آقای آلتمن، رقیب او، از همین رسانه برای تبلیغ مزایای رابطه عمیق OpenAI با مایکروسافت استفاده کرد). آقایان نادلا و پیچای هر دو یک معیار جدید – تعداد توکن‌های پردازش شده در مدل‌های هوش مصنوعی مولد – را برای نشان دادن رشد چشمگیر استفاده از آن برجسته کردند.
معیارهای قدیمی موفقیت کسب و کار، مانند فروش یا سود، در کانون توجه نبودند. در حال حاضر، درآمدهای ناچیز ابری که آلفابت، آمازون و مایکروسافت از هوش مصنوعی به دست می‌آورند، نسبت به حجم سرمایه‌گذاری‌هایشان، بیشتر از آزمایشگاه‌ها و استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی می‌آید، که برخی از آن‌ها توسط خود این غول‌ها تأمین مالی می‌شوند.
با این حال، همانطور که آقای لاولاک از گارتنر استدلال می‌کند، بخش عمده‌ای از مزیت این فناوری برای هایپراسکیلرها از به‌کارگیری آن در محصولات و عملیات خودشان ناشی خواهد شد. گوگل در رویداد خود اعلام کرد که یک "حالت هوش مصنوعی" مکالمه‌محورتر را برای موتور جستجوی خود راه‌اندازی خواهد کرد که توسط مدل‌های جمینای (Gemini) آن پشتیبانی می‌شود. این شرکت می‌گوید خلاصه‌های هوش مصنوعی که اکنون در کنار نتایج جستجوی آن ظاهر می‌شوند، در حال حاضر ماهانه توسط بیش از ۱.۵ میلیارد نفر استفاده می‌شوند. گوگل همچنین هوش مصنوعی مولد را در کسب و کار تبلیغات خود معرفی کرده است تا به شرکت‌ها در ایجاد محتوا و مدیریت کمپین‌هایشان کمک کند. متا، که خدمات رایانش ابری ارائه نمی‌دهد، این فناوری را با استفاده از مدل‌های متن‌باز لاما (Llama) خود در کسب و کار تبلیغات خود ادغام کرده است. مایکروسافت هوش مصنوعی را در مجموعه برنامه‌های کاری و پلتفرم برنامه‌نویسی خود، گیت‌هاب (Github)، گنجانده است. آمازون این فناوری را در کسب و کار تجارت الکترونیک خود برای بهبود توصیه‌های محصول و بهینه‌سازی لجستیک به کار برده است. هوش مصنوعی همچنین ممکن است به غول‌های فناوری امکان دهد تا مشاغل برنامه‌نویسی را کاهش دهند. در این ماه، مایکروسافت ۶۰۰۰ کارمند را اخراج کرد که گزارش شده بسیاری از آن‌ها مهندسان نرم‌افزار بودند.
این تلاش‌ها، در صورت موفقیت، ممکن است سایر شرکت‌ها را نیز تشویق کند تا با این فناوری آزمایش کنند تا زمانی که آن‌ها نیز بتوانند از آن استفاده کنند. دره‌ها، در نهایت، دو طرف دارند؛ مرحله بعدی در چرخه گارتنر "شیب روشنگری" (slope of enlightenment) است که بسیار لذت‌بخش‌تر به نظر می‌رسد. در آن مرحله، شرکت‌هایی که در هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری کمتری کرده‌اند، ممکن است پشیمان شوند. هزینه‌ی عقب افتادن در اپل (Apple) که کندتر از همتایان خود در پذیرش هوش مصنوعی مولد عمل کرد، از قبل واضح است. این شرکت معرفی نسخه ارتقا یافته دستیار صوتی خود، سیری (Siri)، که بر پایه این فناوری بازسازی شده، خراب کرده است. ربات جدید آنقدر پر از باگ است که راه‌اندازی آن به تعویق افتاده است.
پیش‌بینی آقای لاولاک این است که این دره تا پایان سال آینده طول خواهد کشید. در این میان، هایپراسکیلرها کار برای انجام دارند. کوین اسکات (Kevin Scott)، مدیر ارشد فناوری مایکروسافت، این هفته گفت که برای اینکه عوامل هوش مصنوعی به وعده‌های خود عمل کنند، کارهای جدی روی حافظه باید انجام شود، تا آن‌ها بتوانند تعاملات گذشته را به یاد بیاورند. وب نیز به پروتکل‌های جدیدی نیاز دارد تا به عوامل کمک کند به جریان‌های داده مختلف دسترسی پیدا کنند. مایکروسافت اکنون به یک پروتکل متن‌باز به نام Model Context Protocol پیوسته که در نوامبر توسط آنتروپیک (Anthropic)، یک آزمایشگاه هوش مصنوعی دیگر، راه‌اندازی شد و آمازون، گوگل و OpenAI نیز به آن پیوسته‌اند.
بسیاری از شرکت‌ها می‌گویند آنچه بیش از همه نیاز دارند مدل‌های هوش مصنوعی هوشمندتر نیست، بلکه راه‌های بیشتری برای مفید ساختن این فناوری است. آقای اسکات این را "اضافه‌ی قابلیت" (capability overhang) می‌نامد. او و داریو آمودئی (Dario Amodei)، یکی از بنیان‌گذاران آنتروپیک، از کنفرانس مایکروسافت استفاده کردند تا کاربران را ترغیب کنند که بزرگ فکر کنند و ایمان خود را حفظ کنند. آقای آمودئی گفت: «نگاه خود را برنگردانید. چشمک نزنید.»